Κατά πλειοψηφία, η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας έκρινε συνταγματικό τον νόμο με τον οποίο ιδρύθηκαν τα λεγόμενα μη κρατικά πανεπιστήμια, δίδοντας δικαστική λύση και μάλιστα αμετάκλητη, σε ένα θέμα που συζητήθηκε όσο λίγα, σε πολιτικό και συνταγματικό επίπεδο.
Όπως ανακοινώθηκε από τον Πρόεδρο του ΣτΕ Μιχάλη Πικραμένο, το Δικαστήριο αποφάνθηκε υπέρ της συνταγματικότητας του νόμου, που ψηφίστηκε από την κυβέρνηση το 2024 και επέτρεψε, παρά την απαγόρευση του άρθρου 16 του Συντάγματος, την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων.
Οι διατάξεις του εν λόγω νόμου που ήδη άρχισε να εφαρμόζεται, κρίθηκαν σύμφωνες με το Σύνταγμα, καθώς το Δικαστήριο κατά πλειοψηφία έκρινε, ότι το ενωσιακό δίκαιο επιτρέπει την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων, κάτι που δεν έρχεται σε αντίθεση με τις συνταγματικές διατάξεις.
Με την απόφαση του ΣτΕ, ανοίγει ο δρόμος για τη λειτουργία στη χώρα μας πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, που ορίζονται ως μη κρατικά, ενώ τίθεται τέλος στις συζητήσεις και προσεγγίσεις για την απαγόρευση τους από το άρθρο 16 του Συντάγματος, άρθρο που έχει εξαγγελθεί προς αναθεώρηση από την κυβέρνηση, ενόψει της αναθεωρητικής διαδικασίας που θα ξεκινήσει προσεχώς.
Οι υπέρ των μη κρατικών πανεπιστημίων
Πάντως, με την απόφαση του ΣτΕ, η οποία ελήφθη, σύμφωνα με πληροφορίες, με ψήφους 14 υπέρ, ενώ 11 ανώτατοι δικαστικοί είχαν την άποψη, ότι όφειλε το Δικαστήριο να υποβάλλει προδικαστικό ερώτημα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, δικαιώνονται οι πανεπιστημιακοί, που είχαν εξ αρχής ταχθεί υπέρ της άποψης, ότι, παρά τη συνταγματική απαγόρευση του άρθρου 16, μπορούσε να προχωρήσει η κυβέρνηση στη νομοθετική κατοχύρωση του δικαιώματος για ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων.
Θέση υπέρ της ίδρυσης των μη κρατικών πανεπιστημίων είχε λάβει, μεταξύ άλλων, ο Ευάγγελος Βενιζέλος, ενώ απορρίφθηκαν οι προσφυγές πανεπιστημιακών στο ΣτΕ, που τάχθηκαν κατά του νόμου. Υπέρ της ίδρυσης των μη κρατικών πανεπιστημίων είχε ταχθεί επίσης, με μελέτη του και ο επίτιμος πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου και μετέπειτα υπηρεσιακός πρωθυπουργός Ιωάννης Σαρμάς, καταδεικνύοντας τη λύση μέσω του ενωσιακού δικαίου.
Οι ενστάσεις των κολλεγίων
Επίσης, απορρίφθηκαν και οι προσφυγές των κολλεγίων που έθεταν θέματα περιορισμού της επαγγελματικής τους δραστηριότητας, καθώς κρίθηκε ότι με την ίδρυση των μη κρατικών πανεπιστημίων δεν τίθενται υπέρμετροι περιορισμοί που να τα πλήττουν.
Σημειώνεται εδώ, ότι η βασική μειοψηφία στην απόφαση, από 11 ανώτατους δικαστικούς, που ζήτησαν προδικαστικό ερώτημα από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, εστίασε τη διαφωνία της στο ότι με τον νόμο του 2024 επιτρέπεται η ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων από Ευρωπαϊκή Ένωση ή από χώρες συμβεβλημένες με την GATS (General Agreement on Trade in Services), κάτι που κατά τη γνώμη της μειοψηφίας όφειλε να ξεκαθαριστεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
Αναλυτικά η περίληψη του σκεπτικού της απόφασης για τα μη κρατικά πανεπιστήμια
Ο Πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας
«Στις 2.6.2025 και 13.6.2025 η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας συνήλθε σε διασκέψεις υποθέσεων σχετικών με την εγκατάσταση και λειτουργία στην Ελλάδα Παραρτημάτων – Νομικών Προσώπων Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης (ΝΠΠΕ). Οι υποθέσεις αυτές συζητήθηκαν κατά τη δικάσιμο της 11.4.2025, προκειμένου να επιλυθούν τα ζητήματα συνταγματικότητας και συμβατότητας με το ενωσιακό δίκαιο των διατάξεων του ν. 5094/2024.
Το Δικαστήριο έκρινε τα εξής:
Α. Οι διατάξεις των παρ. 5 και 8 του άρθρου 16 του Συντάγματος, ενόψει και του σκοπού τους, που συνίσταται στην παροχή υψηλού επιπέδου ανώτατης εκπαίδευσης, σε συνδυασμό με την παρ. 1 του άρθρου 16, η οποία κατοχυρώνει την ελευθερία της εκπαίδευσης και την ακαδημαϊκή ελευθερία, ερμηνεύονται – σύμφωνα και με την ερμηνευτική δήλωση του άρθρου 28 του Συντάγματος αλλά και επί τη βάσει των αρχών της αμοιβαίας εμπιστοσύνης και της καλόπιστης συνεργασίας των κρατών μελών (αρ. 2 και 4 παρ.3 ΣΕΕ) – σε αρμονία με το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικότερα, οι ως άνω συνταγματικές διατάξεις ερμηνεύονται ενόψει των νεότερων νομοθετικών και νομολογιακών δεδομένων του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα οποία αφορούν την παροχή ανώτατης εκπαίδευσης (αρ. 165 ΣΛΕΕ), την ελευθερία εγκατάστασης (αρ. 49 ΣΛΕΕ), καθώς και το θεμελιώδες δικαίωμα ίδρυσης εκπαιδευτικών ιδρυμάτων με σεβασμό των δημοκρατικών αρχών (αρ. 14 παρ. 3 του Χάρτη). Επί τη βάσει των ανωτέρω, δεν αποκλείεται κατά το Σύνταγμα η ίδρυση και λειτουργία παραρτημάτων αλλοδαπών πανεπιστημίων προερχομένων από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή από χώρα συμβεβλημένη στην GATS, κατά τους όρους ειδικού νόμου, με τον οποίον διασφαλίζεται υψηλό επίπεδο σπουδών και προστατεύεται η ακαδημαϊκή ελευθερία.
Κατόπιν τούτων, απορρίπτονται, κατά πλειοψηφία, τρεις αιτήσεις ακυρώσεως που έχουν ασκηθεί από Καθηγητές Α.Ε.Ι. και την ΠΟΣΔΕΠ.
Β. Το σύστημα του ως άνω νόμου, ως προς τους όρους αδειοδότησης και λειτουργίας, δεν εισάγει υπέρμετρους περιορισμούς στην ελευθερία εγκατάστασης (άρθρο 49 ΣΛΕΕ).
Κατόπιν τούτου, απορρίπτεται, κατά πλειοψηφία, αίτηση ακυρώσεως των κολλεγίων».